Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος σε νεαρούς αθλητές & η σημασία της πρόληψης
Τι ισχύει με τους ξαφνικούς θανάτους αθλητών
Δυστυχώς, οι περιπτώσεις κατάρρευσης και θανάτου αθλητών στο γήπεδο δεν αποτελεί νέο φαινόμενο. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα του 29χρονου Christian Eriksen, του 16χρονου Renan Santos, του 26χρονου Bernardo Ribeiro, και του 18χρονου Στέλιου Μαρκούση. Στη πραγματικότητα, ο κίνδυνος καρδιακής ανακοπής για αθλητές είναι μεν σπάνιος, αλλά υπαρκτός.
Όπως έδειξε μελέτη στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία την περίοδο 2010-2012, ο κίνδυνος εμφάνισης ξαφνικού θανάτου από ανακοπή για άτομα κάτω των 35 προσδιορίζεται γενικά σε 1.3 περιπτώσεις ανά 100,000 άτομα ετησίως. Το 72% των περιπτώσεων αφορά αγόρια ή νεαρούς άνδρες. Τα άτομα ηλικίας 31 έως 35 ετών είχαν την υψηλότερη συχνότητα αιφνίδιου καρδιακού θανάτου, με 3.2 περιπτώσεις ανά 100,000 ετησίως, ενώ τα άτομα ηλικίας 16 έως 20 ετών είχαν την υψηλότερη συχνότητα ανεξήγητου αιφνίδιου καρδιακού θανάτου, με 0.8 περιπτώσεις ανά 100,000 ετησίως.
New England Journal of Medicine, 2016; DOI: 10.1056/NEJMoa1510687
Όπως φαίνεται στον παραπάνω πίνακα, το 15% των περιπτώσεων αιφνίδιου καρδιακού θανάτου και το 13% των περιπτώσεων ανεξήγητου αιφνίδιου καρδιακού θανάτου συνέβη κατά τη διάρκεια της άθλησης. Αυτό το ποσοστό, ενώ είναι αρκετά χαμηλό, δείχνει πως το πρόβλημα είναι υπαρκτό και επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό αθλητές κάθε είδους, αφού καθημερινά υπομένουν έντονη σωματική άσκηση.
New England Journal of Medicine, 2016; DOI: 10.1056/NEJMoa1510687
Ταυτόχρονα, στην ίδια μελέτη φαίνεται πως η πλεονότητα των περιπτώσεων αιφνιδίων καρδιακών θανάτων είναι ανεξήγητη (C) ξεπερνώντας κατά πολύ σε συχνότητα ακόμα και τις περιπτώσεις καρδιακών ασθενειών. Ταυτόχρονα, σημαντικό ποσοστό των συνολικών περιπτώσεων συνέβη κατά τη διάρκεια ελαφριάς δραστηριότητας, κατά τη διάρκεια άσκησης, και μετά την άσκηση (D).
Σύμφωνα με άλλη μελέτη με τίτλο “The economic impact of sudden cardiac arrest” στην Αυστραλία, κάθε χρόνο παρατηρούνται 20,000 περιστατικά ξαφνικής καρδιακής ανακοπής με το ποσοστό θνητότητας σε αυτές τις περιπτώσεις να φτάνει το 90%.
Που οφείλεται μια ξαφνική καρδιακή ανακοπή
Υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ καρδιακής ανακοπής και καρδιακής προσβολής. Η καρδιακή προσβολή (ή έμφραγμα του μυοκαρδίου) συμβαίνει όταν η παροχή αίματος στην καρδιά περιορίζεται ή διακόπτεται λόγω απόφραξης, με αποτέλεσμα την «προσβολή», ή νέκρωση μέρος του καρδιακού μυϊκού ιστού λόγω της απώλειας αιμάτωσης. Αντίθετα, η καρδιακή ανακοπή συμβαίνει όταν η καρδιά σταματά να λειτουργεί και να μεταφέρει αποτελεσματικά αίμα στο σώμα και στα ζωτικά όργανα, λόγω δυσλειτουργίας του καρδιακού ηλεκτρικού συστήματος. Ένας από τους παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε ανακοπή είναι και η καρδιακή προσβολή, αλλά δεν είναι ο μοναδικός.
Συγκεκριμένα, σε άτομα κάτω των 35, κάποιοι παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν ανακοπή είναι οι εξής:
- Η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, μία νόσος του καρδιακού μυός που κάνει το τοίχωμα της καρδιάς πιο παχύ από το φυσιολογικό.
- Γενικές καρδιομυοπάθειες, προοδευτικές ασθένειες του μυοκαρδίου που δυσκολεύουν τη σωστή λειτουργία της καρδιάς.
- Το Σύνδρομο Μακρού QT, μια γενετικά καθορισμένη νόσος που προκαλεί αυξημένο κίνδυνο σοβαρών και απειλητικών για τη ζωή καρδιακών αρρθυμιών
- Το Σύνδρομο Brugada, μια γενετική νόσος με αυξημένο κίνδυνο για αιφνίδιο καρδιακό θάνατο συνέπεια κακοήθων κοιλιακών ταχυαρρυθμιών.
Άλλες αιτίες αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε νεαρά άτομα και παιδιά περιλαμβάνουν μη ανιχνέυσιμες δομικές ανωμαλίες της καρδιάς, εκ γενετής καρδιακές νόσους, φλεγμονές από ιούς και άλλες ασθένειες, ακόμα και χτυπήματα στο στήθος που μπορεί να προκαλέσουν κοιλιακή μαρμαρυγή εάν επηρεάσουν τον ηλεκτρικό κύκλο της καρδιάς, μια πάθηση γνωστή ως Commotio Cordis. Σύμφωνα με τον κ. Ελευθέριο Κολομτσά, ειδικό καρδιολόγο – εντατικολόγο, φαίνεται ότι δομικές καρδιακές παθήσεις και αιτίες όπως οι παραπάνω ευθύνονται για το 60% έως 95% των περιπτώσεων αιφνίδιου καρδιακού θανάτου.
Όπως είναι λογικό, οι παραπάνω παθήσεις μπορούν να ενταθούν, ειδικά στους αθλητές, και να προκαλέσουν συχνότερα επιπλοκές και καρδιακή ανακοπή λόγω της έντονης σωματικής άσκησης. Ωστόσο, το 40% των αιφνίδιων καρδιακών θανάτων σε νέους και παιδιά παραμένει ανεξήγητο, ακόμη και μετά από νεκροψία.
Ο μοναδικός τρόπος αντιμετώπισης του κινδύνου σε νεαρούς αθλητές είναι ο προαθλητικός έλεγχος, ώστε να διαπιστωθούν τυχόν παθήσεις που σχετίζονται με αιφνίδιους θανάτους. Η στρατηγική αυτή στην Ιταλία βοήθησε ώστε να μειωθεί δραστικά το ποσοστό αιφνιδίων θανάτων τις τελευταίες δεκαετίες σε αθλητές, από 3.6 ανά 100,000 άτομα ετησίως την περίοδο 1979-1980 σε μόλις 0.4 ανά 100,000 ετησίως την περίοδο 2003-2004. Ανάλογη μείωση δεν παρατηρήθηκε στον γενικό πληθυσμό.
Όπως επισημαίνει σε άρθρο του σχετικά με το φαινόμενο το Heart Rhythm Center, ένα πρότυπο κέντρο για τη διάγνωση και αντιμετώπιση των ασθενών με καρδιακές αρρυθμίες, σε περίπτωση ανίχνευσης κάποιας ύποπτης πάθησης πρέπει ο αθλητής να σταματήσει τον ανταγωνιστικό αθλητισμό ώστε να μειώσει τον κίνδυνο.
Στο ίδιο δημοσίευμα αναφέρεται πως στη χώρα μας ήδη ακολουθείται η ίδια στρατηγική. Σε όλους τους αθλητές σε παιδική ή και μεγαλύτερη ηλικία απαιτείται πλήρη καρδιολογική εξέταση, ηλεκτροκαρδιογράφημα και υπερηχογράφημα καρδιάς προκειμένου να διαπιστωθούν τυχόν παράγοντες κινδύνου. Το Heart Rhythm Center, τονίζει ακόμα τη σημασία ύπαρξης αυτόματων εξωτερικών απινιδωτών (ΑΕD) σε όλους τους αθλητικούς χώρους καθώς και την εκπαίδευση στη χρήσης τους, καθώς μια τέτοια συσκευή μπορεί να σώσει ζωές.
Εκτός των αθλητών, οι αιφνίδιοι θάνατοι επηρεάζουν και τον γενικό πληθυσμό. Όπως αναφέρει το onmed.gr σε σχετικό άρθρο του με ημερομηνία 3 Απριλίου του 2019, οι αιφνίδιοι θάνατοι αποτελούν σοβαρό πρόβλημα για τη χώρα μας, όπως δείχνουν δεδομένα της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας που παρουσιάστηκαν σε ειδική εκδήλωση για το Εθνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας στην Καρδιολογία και στην Πρόληψη του Νεανικού Αιφνίδιου Θανάτου. Σύμφωνα με αυτά, εκτιμάται πως κάθε μήνα στη χώρα μας πεθαίνουν αιφνιδίως 10 με 15 νέοι άνθρωποι, ηλικίας ως 20 ετών. Για την Αττική μόνο ο αριθμός των θανάτων ανέρχεται σε 3 με 4 μηνιαίως.
Στο 65% των περιπτώσεων οι θάνατοι αυτοί οφείλονται σε αδιάγνωστες καρδιαγγειακές παθήσεις, κυρίως κληρονομικά καρδιακά νοσήματα, τα οποία δυστυχώς ανακαλύπτονται μετά το θάνατο του παιδιού. Σε ένα ποσοστό 18% έως 20% η αιτία θανάτου δεν εξακριβώνεται ποτέ, αν και οι επιστήμονες θεωρούν πως και αυτά οφείλονται σε κληρονομικά νοσήματα τα οποία δεν είχαν εκδηλωθεί.
To ίδιο άρθρο εξηγεί πως μέχρι την ηλικία των 10 ετών ο κίνδυνος αιφνίδιου θανάτου, ακόμη και αν υπάρχει κληρονομικό νόσημα καρδιάς, είναι σχεδόν μηδενικός. Αυξάνεται όμως κατακόρυφα από τα 10 έως τα 20 έτη. Γι’αυτό το λόγο είναι απαραίτητη η εξέταση μικρών παιδιών από καρδιολόγο, ακόμα και αν δεν αθλούνται, ενώ αν υπάρχει στην οικογένεια ιστορικό καρδιακών παθήσεων είναι απαραίτητος και ο γονιδιακός έλεγχος, ώστε τυχόν κληρονομικά νοσήματα να εντοπιστούν εγκαίρως.
Δεδομένα έχουν δείξει ότι σε εφήβους και νέους ενήλικες ηλικίας 12-35 ετών που αθλούνται, ο κίνδυνος αιφνιδίου καρδιακού θανάτου είναι έως 3 φορές υψηλότερος σε σχέση με άτομα ίδιας ηλικίας που δεν
αθλούνται. Ο θάνατος επέρχεται συνήθως κατά την άσκηση ή αμέσως μετά την παύση της άσκησης και ο μηχανισμός που έχει προταθεί είναι ότι η αύξηση της πίεσης και η ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος με ακόλουθη παρασυμπαθητική διέγερση, προκαλούν ηλεκτρική αστάθεια και πρόκληση κοιλιακών αρρυθμιών. Σύμφωνα με τον επίκουρο καθηγητή Καρδιολογίας Ηλία Τσούγκο και τον ηλεκτροφυσιολόγο Δημήτρη Κατσαρό αυτή η παρατήρηση οδήγησε στην ανάγκη να θεσμοθετηθούν πρωτόκολλα προαθλητικού ελέγχου, ώστε να εντοπιστούν τα νεαρά εκείνα άτομα τα οποία διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να υποστούν αιφνίδιο καρδιακό θάνατο.
Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος αποτελεί τη συχνότερη αιτία θανάτου σε νεαρούς αθλητές με κυριότερη αιτία την υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, ακολουθούμενη από τις συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αγγείων, τη μη ειδικού τύπου υπερτροφία της αριστερής κοιλίας, τα σύνδρομα προδιέγερσης (Wolff-Parkinson-White syndrome) και το σύνδρομο μακρού QT, την αρρυθμιογόνο μυοκαρδιοπάθεια και τη διατατική μυοκαρδιοπάθεια. Σπανιότερα αίτια αποτελούν οι παθήσεις της αορτής, η πλήξη του θωρακικού τοιχώματος (commotion cordis), συγγενείς καρδιοπάθειες, η κατεχολαμινεργική πολύμορφη ταχυκαρδία και άλλες διαυλοπάθειες που οδηγούν σε ηλεκτρική αστάθεια στην καρδιά και η υπερτασική νόσος. Ως εκ τούτου ο προαθλητικός έλεγχος θα πρέπει να επικεντρωθεί στην αναζήτηση των συμπτωμάτων και σημείων, τα οποία θα οδηγήσουν στην έγκαιρη διάγνωση και θα βοηθήσουν στην πρόληψη.
Υπάρχει διεθνής συμφωνία ότι η λήψη ατομικού και οικογενειακού ιστορικού καθώς και η κλινική εξέταση είναι απαραίτητες συνιστώσες του προαθλητικού ελέγχου, αναφέρουν οι δύο επιστήμονες. Όσον αφορά στο ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ), συστήνεται η διενέργειά του με βάση τις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες οδηγίες. Αναλόγως των ευρημάτων που θα προκύψουν, μπορεί να χρειαστεί να διενεργηθεί υπερηχογράφημα καρδιάς, δοκιμασία κοπώσεως, 24ωρη ηλεκτροκαρδιογραφική παρακολούθηση και αξονική ή μαγνητική τομογραφία καρδιάς.
Το ατομικό ιστορικό είναι εξαιρετικά σημαντικό, αφού στο 50% περίπου των περιπτώσεων, ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος επισυμβαίνει επί προϋπαρχόντων ειδικών καρδιολογικών ή μη ειδικών συμπτωμάτων, όπως το αίσθημα παλμών, το θωρακικό άλγος, η συγκοπή ή προσυγκοπή και η δύσπνοια στην κόπωση.
Όσον αφορά στο ΗΚΓ, η σύσταση είναι να ερμηνεύεται από ειδικό καθόσον αυτό διαφέρει στα παιδιά και στους αθλητές και η ερμηνεία του από μη ειδικό μπορεί να οδηγήσει σε ψευδώς θετικές ή ψευδώς αρνητικές διαγνώσεις με αντίστοιχη ψυχολογική επιβάρυνση του αθλητή και του περιβάλλοντός του ή λάθος εφησυχασμό, αντιστοίχως. Το υπερηχογράφημα και οι άλλες πιο ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις θα πρέπει να διενεργούνται επί παθολογικών ευρημάτων και υψηλής κλινικής υποψίας και πάντα λαμβάνοντας υπόψη την πιθανότητα για θετικό εύρημα στο συγκεκριμένο πληθυσμό (pre-test probability), καθόσον, για παράδειγμα είναι γνωστό ότι οι ηλεκτροκαρδιογραφικές μεταβολές της υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας προηγούνται των ανιχνεύσιμων με υπερηχογράφημα καρδιάς δομικών μεταβολών.
Σκοπός του προαθλητικού ελέγχου δεν είναι να αποκλείσει τα νεαρά άτομα από την άθληση, αλλά να προλάβει την απώλεια ζωών, τονίζουν οι δύο επιστήμονες. Οι νέοι που διαγιγνώσκονται με κάποιο καρδιολογικό πρόβλημα, μπορούν συνήθως να αθληθούν υπό προϋποθέσεις, ακολουθώντας τις οδηγίες του ειδικού για συμμετοχή σε συγκεκριμένου τύπου και έντασης άσκηση.
Τι πρέπει να ξέρουν οι γονείς
Έως την ηλικία των 10 ετών, όλα τα παιδιά που αθλούνται θα πρέπει ετησίως να εξετάζονται από τον παιδιάτρό τους ο οποίος και θα δίνει «το πράσινο φως» για την άθληση. Εξάλλου, όλοι οι αθλητικοί σύλλογοι, πλέον, έχουν καθιερώσει την κάρτα υγείας αθλητή η οποία συμπληρώνεται ύστερα από ιατρική εξέταση.
Σύμφωνα με τον κ.Αναστασάκη, ως την ηλικία των 10 ετών, ο κίνδυνος αιφνίδιου θανάτου ακόμη και αν υπάρχει κληρονομικό νόσημα καρδιάς είναι σχεδόν μηδενικός. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται κατακόρυφα από τα 10 έως τα 20.
Γι’ αυτό, μετά τα 10, οι μικροί αθλητές – ακόμη και αν δεν συμμετέχουν σε αγώνες – θα πρέπει εκτός από τον παιδίατρο να εξετάζονται απαραίτητα και από καρδιολόγο. Αν δε, υπάρχει στην οικογένειά τους ιστορικό καρδιακής πάθησης, είναι απαραίτητος και ο γονιδιακός έλεγχος, ώστε τυχόν κληρονομικό νόσημα να εντοπίζεται έγκαιρα.
Τα κληρονομικά νοσήματα καρδιάς συμπεριφέρονται «ύπουλα», αφού συχνά η πρώτη εκδήλωσή τους είναι ο αιφνίδιος θάνατος των αθλητών!
Οι αθλητές κινδυνεύουν περισσότερο, αλλά ο αιφνίδιος θάνατος μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε νέο άνθρωπο, εφόσον έχει τέτοιο κληρονομικό νόσημα.
Στη διάρκεια της ημερίδας, ο Άρης Αναστασάκης αφηγήθηκε την ενδεικτική περίπτωση ενός άνδρα ο οποίος το 2002 παρουσίασε καρδιολογικό πρόβλημα και απευθύνθηκε σε νοσοκομείο, όπου αντιμετωπίστηκε με επιτυχία και ζει μέχρι σήμερα. Ωστόσο, 4 χρόνια μετά το δικό του επεισόδιο, η 24χρονη ανιψιά του πέθανε ξαφνικά την ώρα που χόρευε… Ο εκ των υστέρων γονιδιακός έλεγχος έδειξε κληρονομικό νόσημα. Τα «προβληματικά» γονίδια είχαν και άλλα μέλη της οικογένεια, τα οποία έλαβαν θεραπεία
👉Σύγχρονο Εργομετρικό κέντρο Life – Ergo στο ΟΑΚΑ για ερασιτέχνες & επαγγελματίες αθλητές @ Life – Ergo ☎️2106811482 📭Εθνικό Προπονητήριο ΟΑΚΑ ✉️info@Lifergo.gr #lifergo #vo2max #ergometrica @ Life – Ergo @ Life – Ergo Εργομετρικό
Leave a reply
Leave a reply